Ο κ. Μίλτος Κουζής, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος της ΟPTION ESTATES, απαντάει στις ερωτήσεις μας.
1)Πόσα χρόνια δραστηριοποιείστε στον χώρο και σε ποια περιοχή δραστηριοποιείστε μεσιτικά;
Δραστηριοποιούμαι στο χώρο από τον Δεκέμβριο του 2009. Ξεκίνησα να εργάζομαι σε ένα από τα μεγαλύτερα κτηματομεσιτικά γραφεία της Κύπρου και μετέπειτα συνέχισα με τη δική μου εταιρεία, κατέχοντας πλέον την άδεια του κτηματομεσίτη/broker. Θεωρώ πως τα δέκα χρόνια που βρίσκομαι στον χώρο, μου έχουν επιτρέψει να δω ολοκληρωμένους κύκλους της κτηματαγοράς, έχω αποκτήσει εμπειρία και έχω διαμορφώσει άποψη ζώντας την αγορά ακινήτων στο ζενίθ και στο ναδίρ. Με εφόδια τις γνώσεις που απέκτησα είμαι σε θέση να συμβουλεύω τους πελάτες μου με σύνεση και συνέπεια.
Μεσιτικά δραστηριοποιούμαι στην πόλη και επαρχία Λεμεσού. Η παραλιακή πόλη της Λεμεσού είναι ουσιαστικά η πόλη της Κύπρου που γνωρίζει τη μεγαλύτερη ανάπτυξη σε όλες τις κατηγορίες ακινήτων. Βλέπουμε να βρίσκονται στο στάδιο της υλοποίησης, του σχεδιασμού ή ακόμη, να έχουν ολοκληρωθεί πύργοι, ξενοδοχεία, ιατρικά κέντρα, ιδιωτικά σχολεία, μεγάλα οικιστικά συγκροτήματα, γραφεία και βέβαια το μεγαλύτερο Casino Resort στην Ευρώπη. Όλα αυτά, διαδραματίζονται τα τελευταία τέσσερα με πέντε χρόνια, με τα επόμενα πέντε χρόνια να κλείνουν μια δεκαετία οργασμού ανάπτυξης. Το μέλλον για την πόλη της Λεμεσού προμηνύεται λαμπρό.
2) Ποιες είναι οι βασικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας σας αυτήν την περίοδο; Πως έχει επηρεάσει τον τομέα σας η πανδημία Covid-19 και οι πρόσφατες αποκαλύψεις για τα ‘χρυσά διαβατήρια’;
Όπως είναι ευκόλως κατανοητό ο τομέας των ακινήτων έχει μπει σε μια κατάσταση αβεβαιότητας. Αυτό συμβαίνει για αρκετούς λόγους. Δυο όμως από τους βασικούς λόγους είναι η πανδημία covid-19, καθώς και ο τερματισμός από την κυβέρνηση του προγράμματος πολιτογράφησης μέσω επενδύσεων. Η πανδημία είμαι σίγουρος πως με την εξεύρεση και του εμβολίου θα ξεπεραστεί και αργά ή γρήγορα θα επιστρέψουμε στην κανονικότητα. Η πανδημία και το lockdown που επιβλήθηκε, έχουν σταθεί τροχοπέδη στην κάθοδο ξένων αγοραστών ακινήτων, με συνέπεια τα ακίνητα που απευθύνονται κυρίως σε ξένους αγοραστές να μην είναι πλέον εμπορεύσιμα. Εκτός της πανδημίας, είχαμε και τον τερματισμό του επενδυτικού προγράμματος, ο τρόπος που έγινε και η έκταση που έλαβε μέσω του Al Jazeera μόνο κακό έχουν προκαλέσει στον τομέα μας, αλλά και κατ’επέκταση στο όνομα της Κύπρου σαν κέντρο παροχής υπηρεσιών. Θα πρέπει τόσο η κυβέρνηση όσο και οι υπόλοιποι εμπλεκόμενοι φορείς να βρουν λύσεις τάχιστα για να εξέλθει ο τομέας άμεσα και όσο το δυνατόν λιγότερο λαβωμένος από το τέλμα που μας έχει οδηγήσει η αβεβαιότητα . Βέβαια η κριτική είναι καλοδεχούμενη γιατί μόνο μέσω της μπορείς να διορθώσεις τα κακώς κείμενα, αλλά από την άλλη πρέπει να σηκώσουμε μανίκια και να εργαστούμε για να βρούμε λύσεις, λύσεις άμεσες, καθώς η οικονομία μας στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην παροχή υπηρεσιών, στον τουρισμό και στο real estate. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, και οι τρεις πυλώνες της Κυπριακής οικονομίας αυτή τη στιγμή δέχονται μεγάλη πίεση λόγω «διαβατηρίων» και πανδημίας. Πιστεύω πως μια πολύ καλή λύση, και θα πρέπει να δώσουμε έμφαση σε αυτό, είναι η προσέλκυση εταιρειών από το εξωτερικό για να εγκατασταθούν στην Κύπρο. Η κάθοδος νέων εταιρειών ισούται με νέες θέσεις εργασίας, εξεύρεση κατοικιών για το προσωπικό μέσω αγοράς ή ενοικίασης, αγορά ή ενοικίαση γραφειακών χώρων, προσέλκυση δηλαδή φρέσκου χρήματος στην ήδη τραυματισμένη κυπριακή οικονομία.
3) Πώς έχετε προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα της αγοράς; Ποιες ήταν οι αντικειμενικές δυσκολίες ή ευκολίες προσαρμογής στα νέα δεδομένα;
Το μυστικό βρίσκεται σε παράγωγο λέξης που χρησιμοποιήσατε. Η προσαρμοστικότητα είναι το κλειδί. Ζούμε σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον και επιβιώνει αυτός που προσαρμόζεται πιο γρήγορα στις νέες συνθήκες και στις νέες τάσεις της κτηματαγοράς. Σημαντικός παράγοντας στην προσαρμογή αυτή είναι η τεχνολογία. Η πανδημία και το lockdown έχουν ωθήσει παγκόσμια αρκετές εταιρείες από τους περισσότερους τομείς στο να προχωρήσουν σε ψηφιοποίηση της δουλειάς τους και έδωσαν πρόσβαση στο προσωπικό τους, στους συνεργάτες αλλά και στους πελάτες τους μέσω του διαδικτύου για να μπορέσουν να εργαστούν, να συνεργαστούν και να πωλήσουν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες τους. Στον δικό μας τομέα, μιας και παρακολουθώ τις νέες τάσεις σε ξένες αγορές όπως της Αμερικής, είδαμε να χρησιμοποιείται σε μεγάλο βαθμό η εικονική περιήγηση, το λεγόμενο virtual reality. Να μπορεί δηλαδή ο ενδιαφερόμενος αγοραστής να ξεναγηθεί στον χώρο ενώ βρίσκεται εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Σίγουρα θα αναρωτιέστε αν κάποιος μπορεί να αγοράσει ένα ακίνητο ενώ δεν το έχει δει καν από κοντά. Η απάντηση είναι ναι. Καθημερινά γίνονται πωλήσεις με αυτό τον τρόπο και μπορώ να πω πως και στην Κύπρο έχουν γίνει πωλήσεις από developers ή από εταιρείες διαχείρισης ακινήτων με την μέθοδο αυτή.
4) Τι είδους marketing χρησιμοποιείτε προκειμένου να προωθήσετε τη δουλειά σας;
Το γραφείο μας χρησιμοποιεί online και offline τρόπους διαφήμισης. Το τελευταίο διάστημα έχουμε αναβαθμίσει την ιστοσελίδα μας προσθέτοντας και μηχανισμό διαχείρισης πελατειακών σχέσεων για να κάνει τη ζωή των πελατών αλλά και την δική μας πιο εύκολη. Χρησιμοποιούμε drones για φωτογραφίσεις και βιντεογραφήσεις κάποιων ακινήτων μας. Εκδίδουμε δυο φορές τον χρόνο περιοδικό που περιλαμβάνει ακίνητα προς πώληση και αρθρογραφία από εμάς σαν επαγγελματίες κτηματομεσίτες, δικηγόρους, φορολογικούς σύμβουλους και άλλους επαγγελματίες που η συμβολή τους και οι γνώσεις τους στον τομέα των ακινήτων είναι σημαντική. Το περιοδικό μπορεί κάποιος να το βρει δωρεάν σε επιλεγμένα σημεία στη Λεμεσό. Συμμετέχουμε επίσης σε εκθέσεις ακινήτων σε Κύπρο και εξωτερικό. Όσον αφορά την online προώθηση, έχουμε ιστοσελίδα με ευρεία γκάμα ακινήτων ενώ παράλληλα, έχουμε πολύ μεγάλη παρουσία σε κοινωνικά δίκτυα όπως τα Facebook, Linkedin και Instagram. Η εταιρεία μας προβάλλεται και μέσω του κοινωνικού και φιλανθρωπικού της έργου. Πιστεύω πως όταν η δουλειά σου ανταμείβεται οφείλεις να δίνεις και πίσω στην κοινωνία.
5) Πώς βλέπετε την αγορά και ενοικίαση ακινήτων σήμερα, και ποιες εκτιμήσεις θα μπορούσατε να κάνετε για το 2021;
Το μόνο σίγουρο πως η αγορά ακινήτων θα έχει κάμψη το 2021. Δεν μπορώ να μιλήσω με ακριβείς αριθμούς γιατί το θέμα είναι πολυδιάστατο και υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που πρέπει να αξιολογηθούν για να προβούμε σε συμπεράσματα. Αρκετά νοικοκυριά αλλά και επιχειρήσεις θα βρεθούν αντιμέτωποι με την επόμενη μέρα της πανδημίας. Το κράτος οφείλει να στηρίξει στο μέτρο που του αναλογεί αυτούς που έχουν πληγεί από την πανδημία. Η περίοδος χάριτος από τις τράπεζες τελειώνει και οι δανειολήπτες θα πρέπει να αρχίσουν να καταβάλουν τις δόσεις των δανείων τους κανονικά. Σε αντίθετη περίπτωση οι τράπεζες θα προχωρήσουν σε εκποιήσεις. Να θυμίσουμε πως οι εκποιήσεις είχαν αναβληθεί λόγω της πανδημίας και τις είδαμε να ενεργοποιούνται ξανά τον Νοέμβριο. Σημαντικό να αναφέρουμε πως οι τράπεζες και τα διάφορα επενδυτικά ταμεία που επένδυσαν στα ακίνητα των τραπεζών, έχουν σήμερα στην κατοχή τους χιλιάδες ακίνητα που σίγουρα θα προσπαθήσουν να μην τα βγάλουν μαζεμένα στην αγορά για να μην επηρεάσουν αρνητικά τις τιμές. Μεγάλος επηρεασμός στις αξίες της κτηματαγοράς σημαίνει και μείωση των εξασφαλίσεων που έχουν οι τράπεζες. Βρισκόμαστε όπως καταλαβαίνετε σε κρίσιμο σημείο και οι όποιοι χειρισμοί πρέπει να γίνονται μετά από σοβαρή αξιολόγηση των παρουσών συνθηκών αλλά και με υπολογισμό των μελλοντικών συνεπειών τους.
Όσoν αφορά τα ενοίκια, παρατηρείται μείωση στις τιμές. Σε αυτό συντέλεσε η μη κάθοδος ξένων στην Κύπρο και η διάθεση στην αγορά προς μακροπρόθεσμη ενοικίαση, ακινήτων που προορίζονταν για βραχυπρόθεσμη ενοικίαση, όπως για παράδειγμα ακίνητα που οι ιδιοκτήτες τους σχεδίαζαν να τα διαθέσουν μέσω της πλατφόρμας Airbnb και βλέποντας το lockdown αποφάσισαν να τα διαθέσουν για μακροχρόνια ενοικίαση ψάχνοντας εγχώριους ενοικιαστές.
Θα ήθελα να κλείσω με θετική νότα λέγοντας πως η Κύπρος είναι πολύ μικρή αγορά και μεταβάλλεται σχετικά εύκολα, είτε θετικά είτε αρνητικά. Είναι στο χέρι μας να βρούμε τις λύσεις ούτως ώστε να συνεχίσει η κτηματαγορά και κατ’ επέκταση η κυπριακή οικονομία σε ανοδική τροχιά. Ο καλός καιρός, το στρατηγικό σημείο που βρίσκεται γεωγραφικά η Κύπρος, το φορολογικό και νομικό μας σύστημα, η ιστορία μας και οι φυσικές ομορφιές, το ψηλό επίπεδο μόρφωσης και η ασφάλεια, είναι ακόμα μερικά από τα selling points για να πείσουν κάποιον να έρθει και να επενδύσει ή να κατοικήσει στη Κύπρο. Αυτή τη στιγμή στη Κύπρο διαμορφώνεται ένα ελκυστικό «προϊόν» με όλα τα παραπάνω συμπεριλαμβανομένης της ανάπτυξης του καζίνο, τις μαρίνες, τα πολυτελή κτίρια και τα διεθνής φήμης ξενοδοχεία και εστιατόρια που έχουν αναπτυχθεί στο νησί. Βλέπουμε πλέον ενδιαφέρον για το νησί μας από επενδυτές παγκόσμιου βεληνεκούς και όσο το «προϊόν» μας θα διαμορφώνεται τόσο περισσότερο θα είναι το ενδιαφέρον για επενδύσεις. Σε αυτό βοηθάνε και τα χαμηλά καταθετικά επιτόκια σε παγκόσμιο επίπεδο που σπρώχνουν ρευστό εκτός τραπεζών, με επενδυτές και επενδυτικά ταμεία να είναι πρόθυμοι να επενδύσουν τα χρήματα αυτά σε λιγότερο γνωστές αγορές, αλλά οπορτουνιστικές, όπως είναι η κυπριακή.
M.K Option Estates Ltd
Αριθμός εγγραφής:897
Αριθμός άδειας: 479